Hoefbevangenheid
Als uw paard bevangen is, zal hij proberen om de aangetaste voeten te ontzien. Dit doet hij door te gaan liggen of een typische stand aan te nemen met de benen gestrekt naar voren en het lichaam naar achteren. De aangetaste hoeven voelen warm aan en je kunt pulsatie voelen in de bloedvaten die de ondervoet voorzien. Dit is de acute fase. Deze acute fase duurt ongeveer 48 tot 72 uur. Daarna wordt het paard “chronisch” bevangen genoemd. Binnen de chronische fase onderscheiden we dan weer de “stabiele” en “instabiele” situatie, waarbij de stabiele situatie inhoudt dat de rotatie van het hoefbeen niet (meer) verergerd.
Wat gebeurt er in de hoef van mijn bevangen paard?
De hoef/hoornschoen en het levende gedeelte van de hoef van een paard zitten met lamellen aan elkaar. Je kunt dit zien als twee dikke boeken die blaadje voor blaadje in elkaar gevouwen worden. Deze verbinding is normaal heel sterk, waardoor dit een stabiele constructie vormt. Aan de onderzijde van de hoef, kun je de lamellen zien in de witte lijn. Door nog niet volledig bekende processen heeft de HB tot gevolg dat de lamellen gedeeltelijk afsterven. Hierdoor wordt de natuurlijke balans tussen van de trekkracht van de diepe buigpees enerzijds en de lamellaire verbinding van het hoefbeen met de hoornwand én de strekpees anderzijds verstoord en kan hierdoor het hoefbeen roteren in de hoornschoen, met diverse problemen als gevolg.
Eén van die problemen bestaat daarin dat door de rotatie de haarvaten (heel kleine bloedvaten) onder het hoefbeen beschadigd raken, hetgeen de doorbloeding belemmert of zelfs onmogelijk maakt. Hierdoor zal de zool op die plaats niet meer groeien hetgeen het gevaar van het uiteindelijk door de zool heen breken van het hoefbeen alleen maar groter maakt. Een ander probleem betreft de vorming van soms diverse pus vormende abcessen in de hoornschoen, ondermeer door de onder de druk van het roterende hoefbeen afstervend weefsel. Het pus, door die abcessen veroorzaakt, kan nergens heen in de hoornschoen en leiden nog al eens tot een hernieuwde “pijnfase” meestal enkele weken na de initiële aanval van HB. Er zijn diverse methoden om de drainage van het pus uit de hoornschoen mogelijk te maken, maar alle zijn -uiteraard- behoorlijk invasief.
Rotatie
Ook kan het gebeuren, dat het hoefbeen in plaats van kantelt, als het ware naar beneden zakt in de hoef, dit noemen we een sinker. Echter feitelijk is een sinker een foute benaming, het hoefbeen zakt namelijk niet, maar de hoorschoen wordt omhoog gedrukt, hetgeen ook voelbaar is aan de door de sinker ontstane typische holte langs de gehele kroonrand. Hier verdient ook opmerking dat een eenzijdige sinker, mediaal of lateraal vaker voorkomt dan men denkt.
Andrew van Eps van University of Queensland, Australia, heeft hiervan een duidelijk filmpje gemaakt. Je ziet hier de ondervoet van een paard dat bevangen raakt. Hiervan is gedurende een periode van 4 weken,dagelijks een röntgenopname gemaakt. Achter elkaar gezet, geeft dit een idee van hoe kanteling en sinking in z'n werk gaat.
Vanaf het moment dat er verplaatsing van het hoefbeen is, noemen we het chronische hoefbevangenheid. Bij deze chronische gevallen zien we dat de groei van de hoeven verandert. Er ontstaan bijvoorbeeld typische groeiringen en een snavelvormige hoef.
Deze veranderende groei is vooral het gevolg van de invloed van de grond-reactie krachten op de niet langer volledig met lamellen stevig aan het hoefbeen verankerde hoornwand. De hoornwand wordt domweg omhoog geduwd bij het bewegen en is door het ontbreken van de -volledige- verankering niet in staat die krachten te weerstaan en vervormd daardoor.
Ook wordt de witte lijn breder. Dit kun je zien aan de onderzijde van de voet.
Waarom is een röntgenfoto nodig?
Om de ernst van de situatie in te kunnen schatten en een goed behandelplan op te stellen is een röntgenfoto noodzakelijk. Wij plaatsten daarbij de voet op een kleine verhoging (plankje) en de opname wordt dan gemaakt, terwijl het paard zijn voet belast. Er wordt indien nodig een hoefnagel of speciale bariumpasta als marker t.h.v. de kroonrand aangebracht. Op deze manier kunnen we nagaan of en hoeveel kanteling er is van het hoefbeen en of we te maken hebben met een sinker.
Venogram
Aanvullend kan een venogram gemaakt worden om te bekijken hoe het met de doorbloeding in de hoef gesteld is. Door de ontsteking verandert namelijk de doorbloeding van de voet en dit kan een permanente schade veroorzaken. We plaatsen hiervoor een knelband rond het pijpbeen van het paard, zodat het bloed onderin de voet blijft. Daarna wordt er als het ware een klein infuus aangelegd in het bloedvat en hierin wordt een contrastvloeistof ingespoten. Daarna wordt de röntgenopname gemaakt en kun je precies zien waar de bloedvaten lopen.
Mijn paard is bevangen, wat moet ik doen?
In de acute fase is het belangrijk om de ontsteking te remmen door middel van NSAID’s (ontstekingsremmers/pijnstillers) en de hoef goed te koelen. Wij hebben hiervoor speciale hoefschoenen (aangepast aan de hoefmaat van uw paard of pony) die de voet heel goed koelen.
Om de acute pijn te verlichten gebruiken wij de Styrofoam hoefpad. Deze wordt direct onder de voet geplakt, waardoor acuut de druk wordt verminderd en daarmee de pijnlijkheid.
Deze Styrofoam hoefpad kunt u bij ons bestellen, via ons contactformulier of indien u ook graag een röntgenopname en/of venogram wilt, kunt een afspraak maken, en zullen wij tevens de styrofoam hoefpad bij uw pony/paard komen aanbrengen.
De hoefpad is beschikbaar in 4 verschillende maten:
maat 1- kleine pony (shetlander, A-B-pony) breedte = 10cm >> NIET MEER BESCHIKBAAR
maat 2 - pony (C-D-pony en E-pony met kleine hoef) breedte = 12,5cm
maat 3 - paard (E-pony met grote hoef/ paard met gemiddelde hoef) breedte = 16 cm
maat 4 - groot paard (paard met grote hoef, o.a. trekpaarden) breedte = 19 cm
De hoefpad's zijn ook beschikbaar via onze webshop.
In de laatste plaats is het belangrijk om de oorzaak te achterhalen en zo mogelijk te verhelpen of in de toekomst te voorkomen. Indien er geen direct aanwijsbare oorzaak is, kan een (specifiek) bloedonderzoek helpen. Bijvoorbeeld PPID (vroeger ziekte van Cushing genoemd), insulineresistentie, en verschillende andere systemische ziekten kunnen hierdoor worden gediagnosticeerd.
Hoe nu verder na de acute fase?
Na de acute fase kan er een röntgenopname gemaakt worden om de ernst van de situatie in te schatten.
Indien er geen sprake is van een sinker en de kanteling minder dan 10 graden is, dan kan vaak met een goed management en een aangepast beslag veel bereikt worden. We zien zelfs paarden die weer in de sport terugkeren.
Bij ernstige kanteling (+10 graden)/ penetratie of een duidelijke sinker is de prognose voor het gebruik als sport- of rijpaard slecht. In sommige gevallen zal met een juiste behandeling het paard nog wel een acceptabel leven kunnen hebben, maar de kans dat er nog mee gereden kan worden is uiterst klein. Het is dus vooral “life saving” therapie, i.p.v. “carreer saving”. Het is dus heel belangrijk dat je als eigenaar weet wat voor verwachtingen je hebt, als je met een bevangen paard te maken hebt en proberen we eigenaren af te remmen in al te hoge verwachtingen. Ook moet men rekening houden met het feit, dat sommige paarden zonder duidelijke reden plots erg kunnen verslechteren of dat er andere complicaties optreden.
Mijn paard is chronisch bevangen, wat nu?
Het belangrijkste is een goed management! Een goed management begint met een goede hoefverzorging (zie verder) en een goed rantsoen. Wij kunnen voor u een voer bestellen, dat speciaal ontwikkeld is voor het chronisch bevangen of bevangenheid-gevoelige paard. Dit voer bevat een laag koolhydraat en suiker gehalte en heeft voldoende goede vetten en vitaminen en mineralen om uw paard/pony gezond te houden.
Daarnaast kunt u het best ‘arm” hooi voeren. De enige manier om te bepalen hoeveel suikers / koolhydraten uw hooi bevat is, door het te laten testen. Hierbij worden de waarde van de droge stof bepaald.
Oud hooi is niet per definitie arm hooi, want bij goed opgeslagen hooi, blijft de voedingswaarde bewaard. De enige manier om in voedingswaarde te dalen is door middel van schimmel en dit willen we uiteraard niet voeren aan ons paard. Het “weken” van hooi en wel gedurende minimaal 6 uur, bij voorkeur een nacht, doet ook veel fructose / glucose / suikers oplossen. Die suikers komen in het water terecht dat dan ook weggegooid moet worden en zeker niet met het hooi moet worden gevoerd. Laat het hooi ook behoorlijk uitlekken om de suikeropname zoveel mogelijk te beperken. De speciekuipen die men bij de diverse bouwmarkten kan kopen zijn zeer geschikt voor het weken van hooi. (meer informatie over gras en hooi en HB kunt u vinden opwww.safergrass.org )
Hoefverzorging:
Door de verandering van de vorm en groei van de hoef is een regelmatig bezoek van de hoefsmid noodzakelijk. De hoef is tevens gevoeliger voor ontstekingen (zoolzweren), omdat de witte lijn breder geworden is en daardoor meer toegankelijk voor infecties en de kwaliteit van de hoef algemeen is minder. U moet de hoeven dus extra goed schoonhouden, kleine steentjes goed verwijderen en de stal zoveel mogelijk droog en vrij van mest houden.
In de chronische gevallen (bij kanteling) heeft de voet een aangepast beslag nodig, om het paard pijnvrij te laten lopen. Voor een goed aangepast beslag kunt u in veel gevallen bij uw eigen hoefsmid terecht. Wij werken ook graag samen met hoefsmidRonald Aalders, die zich volledig op de behandeling van hoefbevangenheid heeft toegelegd. Hij werkt het liefst samen met uw eigen hoefsmid om uw paard weer op de been te krijgen. Door uw hoefsmid in een zo vroeg mogelijk stadium bij de behandeling te betrekken wordt deze ook geïnstrueerd hoe dit deel van het “management” van de HB, als eenmaal het ergste voorbij is, zelf uit te voeren. Ronald Aalders blijft in zulke gevallen steeds bereikbaar voor consultatie.
Het beslag bij hoefbevangen paarden met rotatie (HB zonder rotatie kan ook, de punten 2 en 3 blijven daar van belang) valt in drie delen uiteen. 1: het weer recht maken de voet-as, die immers naar voren gebroken is door de rotatie; 2. het verminderen van de trekkracht van de diepe buigpees door: a. het verhogen van de verzenen en b. het sterk terugbrengen van het afwikkelpunt opdat de afwikkeling van de voet zo eenvoudig mogelijk wordt; 3. het aanbrengen van adequate ondersteuning de achterste hoefhelft, bijvoorbeeld door een heartbar ijzer, of -veel eenvoudiger- het aanbrengen van een stijve zool en een moderne sneldrogende polyurethaan zoals Equipack.
Aan de hand van de röntgenfoto normaliseert hij eerst de stand van de voet en daarmee feitelijk van het hoefbeen. Dit is van belang omdat de door de rotatie naar voren gebroken voet-as weer een rechte lijn moet worden. Zou dat niet, of te weinig gebeuren dan blijft de druk onder de punt van het hoefbeen te hoog en zal een behoorlijke doorbloeding van het voorste gedeelte van de voet onmogelijk blijven. Hierdoor blijft ook de zoolgroei daar achterwege en kunnen ernstige complicaties als een zoolbreuk ontstaan.
Het hoefbeen zal een meer normale positie gaan innemen. Dit vraagt soms een drastische aanpak, waarbij een groot deel van de verzenen wordt weggehaald. Ook zorgt hij ervoor dat de balans in de voet hersteld wordt.
Hij laat hierbij een denkbeeldige lijn vanaf het draaipunt van het kroonbeen naar beneden zakken en het gedeelte voor deze lijn (afrol gedeelte) en het gedeelte achter deze lijn (draagvlak) moet 50:50 zijn.
Bij paarden, die chronisch bevangen zijn wordt de teen vaak te lang en krijg je een verschuiving naar links (bv 70:30). Hierdoor is het draagvlak te klein en het afrolgedeelte te groot, waardoor je een overbelasting van de diepe buigpees krijgt.
Wanneer de positie vorm van de voet genormaliseerd is, wordt het ijzer geplaatst. Hieronder zie je zijn speciale banana-shoe, een ijzer welke zijn naam dankt aan zijn typische vorm. Dit ijzer zorgt ervoor, dat de diepe buigpees wordt ontzien, door een verhoging van de achterzijde, en dat de voet makkelijk kan afrollen, door zijn speciale vorm.
Een chronisch bevangen pony en haar verhaal:
Pony van 19 jaar aangeboden in verband met chronische hoefbevangenheid. Pony is zeer pijnlijk op beide voorvoeten en kan zeer moeilijk lopen. Röntgenopnamen laten een duidelijke kanteling met zelfs al misvorming van de punt van het hoefbeen zien. Rechtsvoor erger dan linksvoor.
Gezien de grote mate van kanteling en de misvorming van het hoefbeen en het klinisch beeld was de prognose sterk gereserveerd. Dat wil zeggen, dat de kans dat deze pony ooit nog normaal zal functioneren zeer klein is. De eigenaresse was zeer gemotiveerd en wilde er alles aan proberen om de pony toch weer op de been te helpen, ook al zou ze er nooit meer mee kunnen rijden.
Na het eerste beslag, een speciaal beslag voor hoefbevangenheid, de bananashoe, was de pony niet pijnlijk meer in stand en kon zij zelfs weer normaal stappen. Na het tweede beslag kan de pony zelfs weer draven en inmiddels, 3,5 jaar later loopt de pony, inmiddels 22 jaar oud, weer als vanouds. Je merkt bijna niet meer dat ze bevangen is geweest.
Dit succesverhaal laat zien, dat met het juiste beslag, de juiste hoefverzorging en een goed management een heleboel mogelijk is.
Helaas is het ook wel eens anders.